Czy wiesz czym się różni dokument kolekcjonerski od oryginału? W ostatnich latach w Polsce coraz wiecej slyszy się o tzw. dokumentach kolekcjonerskich. Sa to repliki prawdziwych dokumentow, takich jak dowody osobiste, prawa jazdy czy paszporty, które na pierwszy rzut oka do zludzenia przypominaja oryginaly. Ich producenci oficjalnie twierdza, ze sa one wytwarzane wylacznie do celow kolekcjonerskich lub jako rekwizyty teatralne i filmowe. Rzeczywistosc jest jednak inna, a osoby, które decyduja sie na zakup takich dokumentow, zazwyczaj chca uniknac sformalizowanych procedur lub nie moga uzyskac oryginalnych dokumentow.

W niniejszym artykule przyjrzymy sie dokladnie, czym sie rozni dokument kolekcjonerski od oryginalu, jakie sa konsekwencje prawne posiadania i uzywania takich dokumentow oraz jak rozpoznac falsyfikat.

 

Czym się różni dokument kolekcjonerski od oryginału?

Dokumenty kolekcjonerskie i oryginalne roznia sie kilkoma kluczowymi aspektami, jednak roznice te sa czesto trudne do zauwazenia dla osoby nieprzeszkolonej. Producenci replik daza do tego, aby ich wyroby byly jak najbardziej podobne do oryginałów. Niektore falsyfikaty maja nawet zaawansowane zabezpieczenia, takie jak hologramy, nadruki UV czy tłoczenia, które maja upodobniac je do oryginalow.

Podstawowe roznice miedzy dokumentem kolekcjonerskim a oryginalem:

1. Jakośc wykonania – oryginal ma bardziej stonowane kolory, lepszej jakosci trwalsza powłoke, idealnie wykonane zabezpieczenia. Replika czesto ma zbyt nasycone kolory, bardziej blyskotliwa powłoke i niedoskonałe zabezpieczenia.
2. Zabezpieczenia biometryczne – oryginalne dokumenty posiadaja zabezpieczenia technologiczne, takie jak czipy RFID zawierajace dane biometryczne, ktorych nie sposob podrobić. Nawet jesli replika ma atrape takiego czipa, to nie bedzie on działac podczas weryfikacji elektronicznej.
3. Funkcjonalnosc – oryginalny dokument jest zarejestrowany w panstwowych bazach danych. W przypadku dowodu osobistego czy prawa jazdy, dane sa zapisane w systemach takich jak CEPiK (Centralna Ewidencja Pojazdow i Kierowcow) czy Rejestr Dowodow Osobistych. Dokumenty kolekcjonerskie nie sa tam odnotowane.
4. Legalnosc – oryginalne dokumenty sa wydawane przez uprawnione do tego instytucje panstwowe, jak urzedy wojewodzkie, PWPW czy wydziały komunikacji. Kolekcjonerskie odpowiedniki sa produkowane nielegalnie przez prywatne podmioty.

 

Jak wyglada proces zamawiania dokumentow kolekcjonerskich?

Proces zamawiania dokumentu kolekcjonerskiego jest zdumiewajaco prosty, co niestety przyciaga wiele osob. Typowa procedura prezentuje sie nastepujaco:

1. Znalezienie odpowiedniej strony internetowej oferujacej tego typu usługi (wystarczy proste wyszukiwanie w internecie).
2. Wypełnienie formularza zamowienia, w którym nalezy podac dane, jakie maja znalezc sie na dokumencie (imie, nazwisko, numer PESEL, adres, date urodzenia itp.).
3. Przesłanie zdjecia oraz wzoru podpisu.
4. Dokonanie płatnosci – najczesciej kryptowalutami, co utrudnia sledzenie transakcji.
5. Odebranie gotowego dokumentu – zazwyczaj przesyłanego do paczkomatu lub przesyłka kurierska.

Cały proces moze byc zaskakujaco szybki – niejednokrotnie dokument moze byc gotowy w ciagu 24-48 godzin od zlozenia zamowienia. To znacznie szybciej niz uzyskanie oryginalnego dokumentu, ktory wymaga wizyty w urzedzie, opłat skarbowych oraz oczekiwania na wydanie.

 

Konsekwencje prawne posiadania i uzywania dokumentow kolekcjonerskich

Choc samo posiadanie dokumentow kolekcjonerskich nie bylo wczesniej karalne, to sytuacja zmieniła sie po wejsciu w zycie ustawy o dokumentach publicznych. Zgodnie z art. 58 tej ustawy, „Kto wytwarza, oferuje, zbywa lub przechowuje w celu zbycia replike dokumentu publicznego, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolnosci albo pozbawienia wolnosci do lat 2”.

Ustawa definiuje takze, czym jest replika dokumentu publicznego – to odwzorowanie dokumentu o wielkosci od 75% do 120% oryginału, posiadajace cechy autentycznosci.

Znacznie powazniejsze konsekwencje czekaja na osoby, ktore uzywaja takich dokumentow jako autentyczne. Zgodnie z art. 270 Kodeksu karnego, osoba posługujaca sie podrobionym dokumentem podlega karze grzywny, ograniczenia wolnosci albo pozbawienia wolnosci od 3 miesiecy do 5 lat.

Dodatkowo, dokumenty kolekcjonerskie moga byc wykorzystywane do rożnego rodzaju oszustw, co moze pociagnac za soba kolejne zarzuty:

• Wyłudzenie kredytu lub pozyczki na cudze dane
• Podszywanie sie pod inna osobe
• Oszustwa przy kupnie/sprzedazy nieruchomosci
• Legalizacja pobytu przez osoby niemajace do tego prawa
• Prowadzenie pojazdu bez uprawnien

W przypadku prawa jazdy, konsekwencje sa szczegolnie dotkliwe. Jesli dojdzie do wypadku, ubezpieczyciel moze odmowic wypłaty odszkodowania, a sprawca bedzie musial pokryc wszystkie szkody z własnej kieszeni.

 

Jak rozpoznać dokument kolekcjonerski?

Rozpoznanie dokumentu kolekcjonerskiego moze byc trudne dla przecietnej osoby, ale istnieja pewne wskazowki, ktore moga pomoc:

1. Sprawdzenie dokumentu pod swiatło – oryginalne dokumenty posiadaja znaki widoczne tylko w swietle przechodzacym, jak znak recto-verso (litery RP widoczne pod swiatlo).
2. Obejrzenie dokumentu pod roznymi katami – autentyczne dokumenty maja elementy wykonane farba optycznie zmienna, ktora zmienia kolor w zaleznosci od kata patrzenia.
3. Dotyk – niektore zabezpieczenia na oryginalnych dokumentach mozna wyczuc palcami, np. wypukłe nazwisko czy date urodzenia, a takze elementy pisma Braille’a.
4. Obserwacja pod lupa – oryginalne dokumenty zawieraja mikrodruki, czyli niemal niezauwazalne dla oka napisy, ktore mozna dostrzec dopiero pod powiekszeniem.
5. Weryfikacja w systemie – ostateczna weryfikacja polega na sprawdzeniu dokumentu w oficjalnych bazach danych. Policja, urzedy czy banki maja dostep do systemow, ktore pozwalaja na szybkie potwierdzenie autentycznosci dokumentu.

Specjalisci z Polskiej Wytworni Papierow Wartosciowych podkreslaja, ze kluczowa roznica miedzy dokumentem kolekcjonerskim a oryginałem polega na nasyceniu kolorow – falsyfikaty maja najczesciej znacznie jaskrawsze i intensywniejsze barwy niz stonowane oryginały.

 

Dlaczego ludzie kupują dokumenty kolekcjonerskie?

Powody, dla ktorych ludzie decyduja sie na zakup dokumentow kolekcjonerskich, sa różne:

1. Unikniecie formalnosci – osoby, ktore nie chca przechodzic przez długie procedury urzedowe, np. zdawanie egzaminu na prawo jazdy.
2. Brak mozliwosci uzyskania oryginalnego dokumentu – osoby, ktorym odebrano uprawnienia do prowadzenia pojazdow lub ktore nie spełniaja wymagan do uzyskania danego dokumentu.
3. Chec ukrycia tozsamosci – osoby pragnace ukryc swoja prawdziwa tozsamosc z roznych powodow.
4. Oszustwa finansowe – złodzieje wykorzystujacy dane innych osob do wyłudzania kredytow, pozyczek czy telefonow na abonament.
5. Legalizacja pobytu – cudzoziemcy, ktorzy nie moga legalnie przebywac w Polsce.

Co ciekawe, ceny dokumentow kolekcjonerskich nie sa niskie. Podstawowy dowod osobisty czy prawo jazdy kosztuje około 600-900 zl, ale wersje z rozszerzonymi zabezpieczeniami moga kosztowac nawet 1500-2800 zł. W przypadku praw jazdy z zagranicy (np. czeskich) ceny zaczynaja sie od 3000 zl i moga sięgac nawet 7600 zl za kategorie C+E.

Paradoksalnie, zamawiajac dokument kolekcjonerski, przekazujemy nieznajomym osobom wszystkie nasze wrażliwe dane osobowe, narazajac sie tym samym na kradzież tożsamości. Jest to szczegolnie niebezpieczne, poniewaz nieuczciwi producenci moga wykorzystac te informacje do popelniania przestepstw na nasze dane.