Jak odróżnić dowód kolekcjonerski od dowodu osobistego to pytanie, które nabiera coraz wiekszego znaczenia w dobie rosnącej liczby oszustw z wykorzystaniem podrabianych dokumentów. Falsyfikaty dowodów osobistych, popularnie nazywane „kolekcjonerskimi”, stają się coraz bardziej zaawansowane technologicznie i mogą wprowadzić w błąd nawet osoby, które na co dzień zajmują się weryfikacją tożsamości. Warto poznać metody, które pozwola zorientować się, czy mamy do czynienia z dokumentem oryginalnym, czy też sprytną podróbką.

Dowody kolekcjonerskie, mimo swojej nazwy sugerującej niewinne hobby, są w rzeczywistosci replikami oficjalnych dokumentów tożsamości, które mogą być wykorzystywane do celów przestępczych. Ich posiadanie nie jest karalne, jednak posługiwanie się nimi w celu potwierdzenia tozsamości jest już przestępstwem zagrożonym karą do 5 lat pozbawienia wolnosci. Od 2019 roku nielegalne jest również wytwarzanie i sprzedaz takich dokumentów.

 

Jak odróżnić dowód kolekcjonerski od dowodu osobistego – podstawowe cechy

Kluczową kwestią jest znajomość podstawowych różnic między oryginalnym dowodem osobistym a jego kolekcjonerską podróbką. Oto najważniejsze cechy, które pozwolą rozpoznać falsyfikat:

1. Kolorystyka dokumentu – Oryginalne dowody osobiste mają stonowane, pastelowe barwy. Dokumenty kolekcjonerskie czesto charakteryzują się zbyt intensywnymi, jaskrawymi kolorami. Nasycenie barw w podróbkach jest zazwyczaj znacznie wyższe niz w oryginałach.
2. Powłoka i odbicie światła – Podróbki mają inną powłokę zewnętrzną niż oryginalne dokumenty. Przy odpowiednim oswietleniu dają silniejszy odblask, co wyróżnia je od prawdziwych dowodów osobistych.
3. Hologramy i elementy zmienno-optyczne – W oryginalnym dowodzie osobistym hologramy i elementy optycznie zmienne (np. mapa Polski z literami RP na odwrocie dokumentu) płynnie zmieniają kolory przy zmianie kąta patrzenia. W podróbkach efekt ten jest czesto słabszy lub mniej płynny. Ponadto, oryginalne hologramy dają wrażenie trójwymiarowości, czego nie udaje się dobrze odwzorować w falsyfikatach.
4. Mikrodruki – Pod napisem „Dowód osobisty” na przedniej stronie oryginalnego dokumentu znajduje się mikroduk „RZECZPOSPOLITAPOLSKA”, widoczny jedynie przy użyciu lupy. W replikach te drobne napisy są czesto niewyraźne lub całkowicie nieczytelne.
5. Elementy wypukłe – W prawdziwym dowodzie osobistym pewne elementy są wyczuwalne dotykiem – nazwisko, data urodzenia oraz litery „DO” w alfabecie Braille’a. W dokumentach kolekcjonerskich te wypukłości są albo słabiej zaznaczone, albo całkiem ich brakuje.

Te roznice mogą być trudne do zauważenia dla niewprawnego oka, zwłaszcza jeśli mamy do czynienia z wysokiej jakości podróbką. Dlatego warto zapoznać się z dodatkowymi, bardziej zaawansowanymi metodami weryfikacji.

 

Zaawansowane metody rozpoznawania podróbek dowodów osobistych

Aby skutecznie rozroznić oryginalny dokument od kolekcjonerskiego, warto zastosować kilka bardziej zaawansowanych technik:

Weryfikacja w świetle UV

Oryginalne dowody osobiste posiadają zabezpieczenia widoczne tylko w swietle ultrafioletowym. Na przedniej i tylnej stronie dokumentu znajdują się specjalne nadruki, które świecą pod lampą UV. Wiele podróbek nie posiada tych zabezpieczeń lub są one wykonane nieprawidłowo.

Sprawdzenie metodą „recto-verso”

W prawdziwym dowodzie osobistym, patrząc pod światło, można zaobserwować efekt recto-verso. W górnych rogach przedniej i tylnej strony dokumentu znajdują się komplementarne wzory, które przy prześwietleniu tworzą litery RP. W falsyfikatach te elementy czesto nie pasują do siebie idealnie.

Kontrola okienka w prawym dolnym rogu

W prawym dolnym rogu oryginalnego dokumentu znajduje się lekko wypukłe okienko, w którym widoczne są naprzemiennie pomniejszone zdjęcie posiadacza dowodu i data wazności dokumentu, zmieniające się w zależności od kąta patrzenia. Ten element jest szególnie trudny do podrobienia i w wielu falsyfikatach działa nieprawidłowo.

Sprawdzenie numeru CAN

Każdy oryginalny dowód osobisty posiada unikalny numer CAN (Card Access Number), który znajduje się na odwrocie dokumentu. Ten numer służy do weryfikacji elektronicznej i jest powiązany z chipem RFID wbudowanym w dokument. W podróbkach numer ten moze być fikcyjny, a chip może nie działać lub w ogóle go nie ma.

Warto pamiętać, że im więcej z tych metod weryfikacji zastosujemy, tym większa pewnosc co do autentyczności lub fałszywości dokumentu.

 

Możliwe konsekwencje używania dowodów kolekcjonerskich

Znajomosc tego, jak odróżnić dowód kolekcjonerski od dowodu osobistego, jest nie tylko przydatna dla osób weryfikujących tożsamość innych, ale również dla każdego z nas, by uniknąć bycia ofiarą oszustwa. Oto najczęstsze negatywne konsekwencje związane z dowodami kolekcjonerskimi:

Dla posiadacza podrobionego dokumentu:

• Odpowiedzialność karna – posługiwanie się podrobionym dokumentem jest przestępstwem zagrożonym karą do 5 lat pozbawienia wolności
• Problemy finansowe – w przypadku np. spowodowania wypadku drogowego bez ważnych uprawnień ubezpieczyciel może odmówić wypłaty odszkodowania
• Trudności w przyszłosci – osoba karana za posługiwanie się fałszywym dokumentem może mieć problemy ze znalezieniem pracy czy uzyskaniem kredytu

Dla ofiar oszustwa:

• Wyłudzenia kredytów i pożyczek – oszuści mogą wykorzystać podrobiony dowód z cudzymi danymi do zaciągnięcia zobowiązań finansowych
• Wymiana karty SIM – znane są przypadki, gdy oszuści z fałszywym dowodem osobistym wymieniali kartę SIM ofiary, uzyskując dostęp do autoryzacji bankowych
• Sprzedaż nieruchomości – zdarzały się sytuacje, gdy za pomocą podrobionego dowodu osobistego dokonywano transakcji sprzedazy cudzego mieszkania
• Zakładanie firm na cudze dane – podrobiony dokument może posłużyć do założenia działalności gospodarczej, która generuje długi obciązające prawdziwego właściciela danych

 

Jak chronić się przed oszustwami z użyciem dowodów kolekcjonerskich?

Znając juz metody, jak odróżnić dowód kolekcjonerski od dowodu osobistego, warto również wiedzieć, jak chronić siebie i swoją firmę przed związanymi z tym zagrożeniami:

Ochrona własnych danych:

1. Ostrożne udostępnianie dokumentów – unikaj kserowania, skanowania czy fotografowania swojego dowodu osobistego bez wyraźnej potrzeby.
2. Monitorowanie historii kredytowej – regularne sprawdzanie swojej historii w BIK (Biurze Informacji Kredytowej) pozwoli szybko wykryć nieautoryzowane pożyczki.
3. Zastrzeżenie numeru PESEL – usługa ta pomaga chronić przed wyłudzeniami kredytów i innych zobowiązań na Twoje dane.
4. Czujność wobec nietypowych SMS-ów i połączeń – jeśli otrzymasz informację o wymianie Twojej karty SIM, natychmiast skontaktuj się ze swoim operatorem.

Weryfikacja dokumentów innych osób:

1. Stosowanie wielu metod sprawdzania – nie poprzestawaj na pobieżnych oględzinach, stosuj kilka metod weryfikacji dokumentu.
2. Weryfikacja zgodnosci danych – sprawdź, czy dane z dokumentu zgadzają się z innymi informacjami o danej osobie.
3. Porównanie ze wzorcem – warto mieć dostęp do oficjalnych wzorów dokumentów, by móc je porównać z weryfikowanym dowodem.
4. Szkolenia dla pracowników – jeśli Twój biznes wymaga regularnej weryfikacji dokumentów tożsamości, zainwestuj w szkolenia dla personelu.

 

Prawne aspekty dokumentów kolekcjonerskich

Warto znać również stan prawny dotyczący dowodów kolekcjonerskich:

Od lipca 2019 roku weszła w życie ustawa o dokumentach publicznych, która zakazuje wytwarzania, oferowania, zbywania i przechowywania w celu zbycia replik dokumentów publicznych. Za naruszenie tego przepisu grozi kara grzywny, ograniczenia wolności lub pozbawienia wolności do lat 2.

Ustawa definiuje replikę jako odwzorowanie lub kopię wielkości od 75% do 120% oryginału o cechach autentycznosci dokumentu. Z definicji tej wyłączone są kserokopie lub wydruki komputerowe wykonane do celów urzędowych, służbowych lub zawodowych.

Mimo wprowadzenia tych przepisów, rynek dokumentów kolekcjonerskich nadal funkcjonuje, częściowo przenosząc działalność za granicę lub działając w ukryciu. Dlatego tak wazne jest, aby każdy z nas wiedział, jak odróżnić dowód kolekcjonerski od dowodu osobistego.

Znajomosc metod rozpoznawania podrabianych dokumentów tożsamości jest dzisiaj umiejętnością przydatną niemal każdemu. W czasach, gdy oszustwa z użyciem fałszywych dokumentow stają się coraz bardziej powszechne, warto znać podstawowe i zaawansowane techniki weryfikacji dowodow osobistych. Pamiętajmy jednak, że nawet najlepsza wiedza teoretyczna wymaga praktyki – dlatego w przypadku poważnych wątpliwości zawsze warto skonsultować się z ekspertem lub zgłosić sprawę odpowiednim służbom.

Ważne jest również to, by pozostawac na bieżąco z nowymi metodami zabezpieczeń, które wprowadza Polska Wytwórnia Papierów Wartościowych. Wraz z rozwojem technologii zabezpieczających rozwijają się bowiem równiez techniki fałszerstwa, dlatego nasza wiedza o tym, jak odróżnić dowód kolekcjonerski od dowodu osobistego, powinna być stale aktualizowana.